တမျိုးတဘာသာစီ နားေထာင်လို့ ေကာင်းတာ သတိထားမိလာပါလိမ့်မယ်။ ေဒါ်မာမာေအးဆိုထားတာလည်း ရှာလို့ရတဲ့အခါကျေတာ့ တင်ေပးပါဦးမယ်။ သူကေတာ့ ေဒါင်းယာဉ့်ပျံဆိုတဲ့ ေနရာမှာ တမျိုးေလး နားေထာင်လို့ေကာင်းပါတယ်။ လုပ်တတ်လိုက်တာကွယ်လို့ တအံတဩ နားေထာင်ခဲ့ရဖူးပါေလရဲ့။ အံတီထားက အသံပါးပါးကေလးနဲ့ နပ်နပ်ကေလးဆိုသလို အံတီေဒါ်ြမင့်ြမင့်စိန်ကလည်း ဟန်ကုန်ေအာင်ဆိုထားတာ သီချင်းတစ်ပုဒ်တည်းေပမယ့် ဟန်အမျိုးမျိုး ကွဲပါတယ်။ ြမန်မာသီချင်းြကီးများဟာ အဲသလိုပဲ ဆိုတဲ့သူရဲ့ အာ၊ သဘာ၊ နှာ ကိုလိုက်ြပီး တူမေယာင်နဲ့ ကွဲသွားတယ်။ သီချင်းြကီးနဲ့ နားစိမ်းေနတဲ့ ညီငယ် နှမငယ်တို့အတွက်ေတာ့ ြမန်မာ့ေစာင်းသံကေလးရဲ့ သာသာယာယာရှိပံုကေလးကို ြကားဖူးတယ်ရှိေအာင် နားစိုက်ြကည့်ပါဦး။ ဘာေတွဆိုမှန်းလဲမသိဘူး ဆိုတာကေတာ့ ကျွန်ေတာ့်တာဝန်ထားပါ။ နားရှင်းေအာင် ေရးြပမှာေပါ့။ အခုေတာင် ေပျာက်လုလုြဖစ်ေနတဲ့ ြမန်မာ့တူရိယာေတွကို ခင်ဗျားတို့လက်ထက်ေရာက်ရင် ဘယ်နားသွားရှာရမှန်းမသိမှာစိုးလို့ သည်းညည်းခံ နားေထာင်ြကည့်ပါေနာ်။
ေစာင်းကိုပို့ြပီးတီးတဲ့ တေယာသံကေလးကလည်း အေနာက်နိုင်ငံေတွမှာတီးတဲ့ တေယာမျိုးနဲ့မတူပဲ ပံ့ပိုးရံုသက်သက် နှဲအစားချွဲေပးထားတဲ့ အသံြဖစ်ပါတယ်။ ဒီသီချင်းလို ေကျာ့ေကျာ့ြပီးဆိုရတဲ့သီချင်းကို ပတ်ပျိုးလို့ေခါ်ပါတယ်။ ဆိုင်းမှာေတာ့ ပတ်လံုးကေလးေတွကို ပတ်စာတပ်အြပီး အသံမတက်ခင် ညှိရင်းညှိရင်း ပျိုးပျိုးြပီးတီးတာမို့ ပတ်ပျိုးလို့ ေခါ်တာလို့ ြကားဖူးပါတယ်။ ေစာင်းနဲ့ဆိုရင် ေအာက်ြပန်လို့ေခါ်တဲ့ အသံနဲ့ တီးရပါတယ်။ နားလည်ေအာင်လွယ်လွယ်ေြပာရရင် မူတည်ဆိုရတဲ့ ကီးကိုေြပာတာေပါ့။ ြမန်မာသီချင်းြကီးေတွက ခုေခတ်သီချင်းများလို ကိုယ်ဆိုနိုင်တဲ့ ကီးချိန်းြပီးတီးလို့မရပါဘူး။ တီးထားတဲ့အသံအတိုင်း ေရာက်ေအာင်ဆိုနိုင်ရပါတယ်။ ပျင်းစရာြကီးလို့ထင်ရင်ေတာ့ အိပ်ယာဝင်ချိန် ခပ်တိုးတိုးေလးဖွင့်ြပီး အိပ်ေပါ့။ အဲဒါ မင်းစည်းစိမ်ဗျ။ ေရှးကရှင်ဘုရင်ေတွအိပ်ရင် အဲလို စက်ေတာ်ချင်းေတွဆိုေပးရသတဲ့။ သီချင်းထဲမှာပါတဲ့ ရဝိန်ေဒါင်းယာဉ်ပျံ ဆိုတာ ေန ကိုေြပာတာမှန်းေတာ့ သိေလာက်ပါရဲ့။ ေဒါင်းယာဉ်ပျံ ဘံုနံေဘးမှာ စာေရးလို့ထားချင်တယ် ဆိုတဲ့ ဆရာချစ်ဦးညိုရဲ့ နာမည်ေကျာ်ဝတ္ထုဆို ရုပ်ရှင်ေတွ ဗီဒီယိုေတွေတာင် ရိုက်ခဲ့ေသးတာပဲ။
သူလည်းအဲဒါ သီချင်းြကီးထဲကေန မှီးထားတာေပါ့။ ေနမင်းြကီးက လယ်ေတာမှာ ထိန်ထိန်လင်းေနေတာ့ နဂိုကတည်းက ကျွမ်းနှင့်တဲ့သူအဖို့ လွမ်းရ ပူေဆွးရြပန်ပါသတဲ့။ ေနေရာင်ေတာက်ေတာက်ထဲမှာ တိမ်ေရာင်စံုကေလးေတွကလည်း ေဇာ်ရမ်းပန်းများ ချိပ်ပန်းပွင့်ကေလးများလို ရဲရဲေတာက်ေနြပန်ေရာတဲ့။ ေဆာင်းကုန်ကာနီးဆိုေပမယ့် နှင်းေငွ့ကေလးများက မကုန်တတ်ေသးသလို တခါတခါမှာလည်း ေြမာက်ေလြပန်ကေလးက လာေနတုန်းပဲကိုး။ ေတာင်ဘက်ကလာတဲ့ မုတ်သုန်ေလလည်းမဟုတ်၊ ေြမာက်ဘက်ကလာတဲ့ ေဆာင်းေလကလည်းမပီ တိုက်ချင်သလို ခုတမျိုး ေတာ်ြကာတမျိုး တိုက်တတ်လို့ အဲဒီအချိန်မှာ တိုက်တဲ့ေလကို ေလရူးလို့ ေခါ်တာထင်ပါရဲ့။ သစ်ပင်ထက်က ရွက်ဝါကေလးများကလည်း အညှာေပါ်မှာကို ေညာင်းရှာလို့ ေြကွလုေြကွခင်ြဖစ်ေနြပီဆိုပဲ။ ဒီအချိန်မှာ ေဆာင်းေနှာင်းပန်းကေလးေတွကလည်း တေတာလံုးေဝေနေအာင် ပွင့်တတ်ပါသတဲ့။ ေဂါ်ဖီအင်ြကင်းပန်းဆိုလို့ ေဈးထဲက ပန်းေဂါ်ဖီထုပ်ြကီးေတွကို ေြပးမြမင်လိုက်နဲ့ဦးေနာ်။ ေဂါ်ဇင် သရဖီပန်းကေလးေတွ အင်ြကင်းပန်းကေလးေတွကို ေြပာတာေနမှာ။ အဲဒါေလးေတွ ေတာလံုးေဝေနေအာင် ပင်လံုးညွှတ်ေနေအာင်ပွင့်ြကေတာ့ တက္ကသိုလ်ြပည်ကအြပန် လိုက်လာရှာတဲ့ ြကင်ယာေတာ်ကေလး ဆင်ြမန်းလို့ရတာေပါ့ လို့ ပန်းကေလးေတွနဲ့ အေမာေြပေအာင် ဆွယ်ပါတယ်။ ညေနမွန်းတိမ်းလို့ ေနကေလးချိုသွားြပန်ေတာ့ ဟိုးခင်တန်းေလးတဘက် ေတာင်ကမ်းပါးယံဆီက ချိုးေမာင်နှံရဲ့ အဖန်ဖန်အခါခါ တွန်ကျူးသံကေလးြကားရတာလည်း လွမ်းစရာတဲ့။
ေနွရာသီမို့ ြမစ်ေရနည်းသွားတဲ့အခါမှာ ေလှကေလးနဲ့ ေဒါင်ဒင်ြမည်သံေပးေနတဲ့ ကိုတံငါတို့ ယိုယီးေလး ယီးေလးယိုလို့ ညာသံေပးေနြကတာလည်း ြကားနိုင်ေသးတာပဲတဲ့။ မျက်စိထဲမှာ ေဒါ်ြမင့်ြမင့်ခင်ြကီးရဲ့ ြမစ်ြကီးဧရာဝတီသီချင်းထဲက `ေဒါင်ဒင်ြမည်သံြကားရြပီ။ ရင်ေဘာင်ချီ ရင်ေဘာင်ချီ´ ဆိုတဲ့ တံငါေလှကေလးေတွေတာင် ြမင်ေယာင်မိေသး။ ေလှအေြကာင်းေြပာရင်းနဲ့ တဆက်တည်းပဲ သူ့ေနာက်ကလိုက်လာတဲ့ `ေပါက်လဲဝါေြကွ ယာေြမနံ့သင်း´ ဆိုတဲ့ အပိုဒ်ကို ေလှေတာ်သံ လို့ ေခါ်တယ်။ ပတ်ပျိုးထဲမှာ ေလှေတာ်သံပါတာ ဒီတစ်ပုဒ်ပဲရှိသတဲ့။ ဟုတ်ပါရဲ့။ ေနွဦးရာသီမှာ ေပါက်ပင် လဲပင် ဝါပင်တို့ ပွင့်ြကသေလ။ မိုးအခါလို လယ်ထွန် ပျိုးနှုတ်လုပ်တဲ့အချိန်မဟုတ်ဘူး။ ယာအလုပ်လို့ေခါ်တဲ့ ေဆာင်းသီးေနွသီး လုပ်ြကကိုင်ြကတဲ့ အခါမို့ ေလညှင်းကေလးေဆာ်လိုက်ရင် ယာေြမနံ့ကေလးေတာင် သင်းေနတယ်ဆိုပဲ။
ဒါေတာင်မှ အချိန်မဟုတ် အခါမဟုတ် မိုးက ရွာချင်ရွာတတ်ေသးတာမို့ မိုးသံေလသံများြကားရမိရင် အံဩစရာပါတဲ့။ ဒီရာသီအေြကာင်းများ စီကာပတ်ကံုးေရးရမယ်ဆိုရင် အကျဉ်းရံုးေရးတာေတာင် မကုန်နိုင်ပါဘူးတဲ့။ သီချင်းအဆံုးမှာပါတဲ့ သြဖန်ပိုဒ်ကေလးကို တချို့က ထည့်ဆိုေလ့မရှိပါဘူး။ ဒါေပမယ့် ပတ်ပျိုးသီချင်းဆိုတာ သြဖန်ပိုဒ်မပါရင် ဟာတာတာြကီးမို့ ထည့်ေပးလိုက်ပါ့မယ်။ `ကျငှန်းငယ်တည် တိုင်းဌာနီ ေရွှြပည်ေဘာင်က ကွာသီေခါင်ေဝး။ လှုပ်လဲ့လှုပ်လီ မီလည်းငယ် မီတမီနှင့် ေရွှလိပ်ေြခ ဟန်ပင်နွဲ့ငယ်မှာ လှမ်းခဲ့ပါ့ေလး´ တဲ့။ အြမန်လမ်းမြကီးမြပီးခင်ဆိုေတာ့ ေနြပည်ေတာ်ေရာက်ဖို့က အေတာ်လှမ်းေသးတာကိုး။ ပါလာတဲ့ မင်းသမီးကေလးကလည်း မီလုမီခင် လှုပ်လီလှုပ်လဲ့နဲ့ ေလျှာက်ေနလိုက်တာ လိပ်ကေလးသွားေနသလိုပါပဲတဲ့။ ခပ်သွက်သွက်ကေလး လှမ်းခဲ့ပါဦးလို့ ေလာေဆာ်ြပီး အဆံုးသတ်ထားပါတယ်။
ေရှးေရှးကေတာ့ မင်းသားေလးေတွဟာ တက္ကသိုလ်ြပည်မှာ ပညာသွားသင်ြပီး အဌာရဿ ၁၈ ရပ် တတ်ကျွမ်းြပိးတဲ့အခါ တိုင်းေတာ်ြပည်ေတာ်ြပန်ရင်း ြကင်ယာပါစံုခဲ့သူများကျေတာ့ ြပည်ေတာ်ြပန်လမ်းမှာ ြမိုင်ထကေလးနဲ့ စခန်းချနိုင်တာေပါ့။ ခုေခတ်မှာလို အဲယားပုဂံတို့ ြမတ်မန္တလာထွန်းတို့လည်း မရှိေတာ့ မင်းသမီးကေလးများခမျာမလည်း လှမ်းနိုင်ဘူးေတာ်ေရ ဇာတ်ကရရှာတယ်။ သူတို့က ေမာလို့ေညာင်းလို့ ခနခနနားတဲ့အခါ ခရီးမတွင်လို့ ေမာင်မင်းြကီးသားများကလည်း ထကွယ် နှမရယ် ေမာင်ထမ်းေခါ်မယ် နဲ့ ေချာ့ရတာပဲ။ ကိုအံ့ြကီးဆိုတဲ့ ြမိုင်ထေတွထဲမှာဆို ေရေတာင်ခပ်တိုက်ရေသး။ ေနပူြပန်ေတာ့ အသားမည်းမစိုးလို့ စလူရွက်ကေလးနဲ့ မိုးေပးရြပန်ေရာ။ ခုေခတ်ကေလးေတွလို အသားကလည်းယူချင်ေသးေတာ့ ဒီဘက်ကိုတိုးေနာ်လို့ နာချင်နာေပ့ေစ ေခါ်လိုက်ေသးတာ။
ရာသီဘွဲ့ ေတာေတာင်ဘွဲ့တင်မဟုတ်ဘူး။ သိဂင်္ါရ ရင်ခုန်သံကေလးေတွလည်းပါလို့ ေခတ်ကာလသားသမီးများ ေရာဂါတက်ေနတဲ့ ဗယ်လင်တိုင်းေဒးအမီ တင်ေပးလိုက်တယ်ေနာ်။ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် လွမ်းသွားမိတာကေတာ့ သီချင်းထဲကလို တက္ကသိုလ်ေကျာင်းြကီးပိတ်ရင် အိမ်ြပန်ရတဲ့ အေြကာင်းပါ။ ငယ်ငယ်တုန်းက တက္ကသိုလ်ဆိုတာ ရန်ကုန် မန္တေလးမှာပဲ ရှိတာမို့ အရပ်ရပ်ကလာတဲ့ ေကျာင်းသားေတွဟာ ြမစ်ေချာင်းငယ် အြဖာြဖာ သမုဒ္ဒရာမှာ ေပါင်းဆံု ဆိုသလို အမိတက္ကသိုလ် ရင်ခွင်မှာ စုြကဆံုြကရပါတယ်။ မိသားစုနဲ့ခွဲြပီး တက္ကသိုလ်မှာ ခိုလှံုရင်းက ေကျာင်းပိတ်ရက်ေရာက်တဲ့အခါ အသီးသီး အိမ်ြပန်ြကရတာ ေပျာ်စရာေကာင်းသလို မခွဲနိုင်မခွာရက်လို့ လွမ်းစရာလည်းေကာင်းတဲ့ အခါပါပဲ။ စာမှန်မှန်ေရးပါေနာ်လို့ တဖွဖွမှာရရှာတာက ခုေခတ်မှာလို အင်တာနက်မှ မရှိပဲကိုး။ စာြဖန့်ြဖူးေရးေမာင်သိန်းတန် စာပို့ရာတွင် အချိန်မမှန်လို့ ြကံဖန်ေချာ့ေမာ့ရ။ စာချွန်ေတာ် ေမာင်ြကီးရှင့် ေမ့စာပါရင် ေပးပါလို့ ေမျှာ်လိုက်ရေပါ့။ ဘူတာရံုမှာ ကားဂိတ်မှာ မျက်ရည်ေလးစမ်းစမ်းစမ်းစမ်းနဲ့ လက်ကေလးြပ နှုတ်ဆက်ေနတဲ့သူေတွလည်း မနည်း။
အိမ်ေရာက်သွားေတာ့ မိသားစုနဲ့ ြပန်ဆံုလို့ စကားလက်ဆံု ေြပာမကုန်ရင်းကေန တစ်ေယာက်တည်း အိပ်ယာဝင်တဲ့အခါကျေတာ့ လွမ်းသေလေမာင်ြကီး ယိုလာယီးြဖစ်ြပန်ေရာ။ ေမဆွိေခတ်အထိ ေနွဟာ အချစ်ပံုေြပာလိမ့်မယ် လို့ ဆိုလို့ေကာင်းေနတုန်းပဲ။ အခုေတာ့ လွမ်းရတာ ရင်ကိုနင့်လို့။ တက္ကသိုလ်မဟုတ်ေတာ့တဲ့ တက္ကသိုလ်ြကီးကို ြမင်တိုင်း `မာလာေဆာင် ြပည်လမ်းအေရှ့ဘက်´တို့၊ `စစ်ကိုင်းလမ်းက ေစာင့်ေနမယ် သူမှာလို့´ တို့။ `အင်းလျားအေဆာင်သူေလးေရ´ တို့ သီချင်းအေဟာင်းေလးေတွ ြကားမိတဲ့အခါတိုင်း ကျွမ်းသူ့ေဆွးရန် လွမ်းပူေစဖန်ပဲ။ စိန်ရတုလွန် တက္ကသိုလ်ြကီးက ေမွးထုတ်ေပးခဲ့တဲ့ သားြကီးသမီးြကီးေတွမှာ စိန်သွားလို မာေကျာတဲ့ အသည်းနှလံုးေတွ ရှိြကတယ်ထင်ပါရဲ့။ ဘယ်သူမှ လှည့်မြကည့်ြကေတာ့ဘူးေနာ်။ အဆင့်ြမင့် အိမ်ယာေတွ လာမေဆာက်ေသးတာပဲ ေကျးဖူးတင်ပါတယ်ေလ။ နို့မဟုတ်ရင် ေကျာင်းေတာ်ရာလို ေစတီေလး တည်ထားေနရမှြဖင့်။ တရားနဲ့ ေြဖလို့ရေအာင် ေဒါ်ြကည်ေအာင်သီချင်းစာသားေလးနဲ့ အဆံုးသတ်လိုက်ရေအာင်ေနာ်။
`တကမ္ဘာလံုးရှိရှိသမျှ ဇမ္ဗူေြမတခွင်ဝယ် ြမင်ြမင်ေလသမျှ အစဉ်မတည်ပါတယ်။ ပညာအေြခထားလို့ ဆင်ြခင်ဖွယ် သခင်္ါေရတရားကိုတဲ့ ထင်ြမင်တယ်။´ တဲ့။
ရဝိန်ေဒါင်းယာဉ်ပျံ လယ်နန်းကွန့်စံ၊ ကျွမ်းသူ့ေဆွးရန် လျွမ်းပူေစဖန်၊ တိမ်ေဇာ်ရမ်းငယ်နှင့် ချိပ်ပန်းငယ်ဆင်ရစ်တံ။(နှင်းေငွကျံ ေလြပန်ေလာင်း) ၂။
(ညှာေညာင်းေြကွလု စံုတခွင် စံုတခွင်) ၂။
(ေဂါ်ဖီ အင်ြကင်းငယ်တို့) ၃။ (ပွင့်ချင်းဆိုင် ခိုင်ညှာတံ ခိုင်ညှာတံ) ၂။
ဆင်ေတာ်ရန် ြပည်ြပန်လမ်း။(ေအးချိုချို ေနညိုချမ်းေပမို့) ၂။
(ခင်တန်းေြမာင်ေကွ့ ေတာင်ကမ်းပါးယံ ေတာင်ကမ်းပါးယံ) ၂။
(ေရွှေမာင်နှံ ချိုးငယ်တို့ေလး) ၃။ (ေဆာ်နှိုးငယ် ဖန်ခါခါ ဖန်ခါခါ) ၂။
သံစာစာ ေြကာ်ြငာေြကွး။(မိန်ရာသီ ခါေတာ်ဦးေပမို့) ၂။
(ဖက်နှူးေဆာ်လှံု့ သည်ခါချိန် သည်ခါချိန်) ၂။
(ေလှေဘာင်ဘင် ဟီးပါလို့ေလး) ၃။
(ြမစ်ြကီးငယ် ေသာင်ခံုေဘွ ေသာင်ခံုေဘွ) ၂။
ေဖာ်စံုေရွ ယိုေလးဆွဲ။(ေပါက်လဲဝါေြကွ ယာေြမနံ့သင်း ေဆာ်ဖန်ေလညှင်း သည်ခါချိန်) ၂။
(မိုးတဲ့ မိုးေဒဝိန်) ၂။
ေဗဟိန်နတ်စည်ေစာ ရှုေမာဖွယ်ပ သီတာြမကံုးငယ်ေလး စာဓိပ္ပါယ် ရံုးပါလို့ မဆံုးနိုင်။(ေဆွးတဲ့ ေဆွးဗျာလှိုင် ) ၂ ။
စံုြမိုင်တည့် ေဗွလမ်း၊ ေဟ ေဟဝန်ဆန်းပါတဲ့ ပင်နန်းငယ် သာြပန့်စည်။ကျငှန်းငယ်တည်၊ တိုင်းဌာနီ ေရွှြပည်ေဘာင်က ကွာသီေခါင်ေဝး။
လှုပ်လဲ့လှုပ်လီ မီလည်းငယ် မီတမီနှင့် ေရွှလိပ်ေြခ ဟန်ပင်နွဲ့ငယ်မှာ လှမ်းခဲ့ပါ့ေလး။
