ကိုယ်တို့ြမန်မာေတွ စကားေြပာတဲ့အခါ ဥပမာ၊ ဥပေမယျ၊ ပံုတိုပတ်စကေလးေတွ ခိုင်းနှိုင်းြပီး သေဘာေပါက်နားလည်လွယ်ေအာင် ေြပာေလ့ရှိသလိုပဲ ချန်တို့။ ေမာ်တို့၊ တိန့်တို့၊ ကျန်တို့ တိုင်းြပည်ြကီးမှာလည်း ဘာေလးေြပာလိုက်ေြပာလိုက် အဲသလို စကားတန်ဆာ အလကင်္ာေလးေတွနဲ့ ေြပာေလ့ရှိြကပါသတဲ့။
၁၉၈၀ တုန်းက တိန့်ေရှာင်ဖိန်ြကီး မာဂရက်သက်ချာနဲ့ ေဟာင်ေကာင်ကျွန်းကို ြပည်မြကီးထံ ြပန်ေပးဖို့ စာချုပ်ချုပ်ြကတဲ့အခါမှာ သူကတိုတိုတုတ်တုတ် စကားတစ်ခွန်းတည်းနဲ့ တရုတ်ြပည်သူတရပ်လံုးရဲ့ေထာက်ခံမှုကို အရယူလိုက်နိုင်ပါသတဲ့။
ကမ္ဘာအနှံ့အြပားမှာ အေစ့ကျရာ အပင်ေပါက်ေနြကတဲ့ တရုတ်လူငယ်လူရွယ် ပညာတတ်ေတွဟာလည်း အချိန်တန်ရင် ကိုယ့်ဘိုးဘွားမျိုးနွယ်များရှိရာ အမိေြမကိုြပန်လာ အေြခချဖို့ေကာင်းတာေပါ့ဆိုတဲ့ အေတွးနဲ့လည်း အဲသည်စကားကို ေြပာေလ့ရှိပါတယ်။
သူတို့ယဉ်ေကျးမှုက ေသြပီးသွားတဲ့ ဘိုးဘွားဘီဘင်ေတွကို အိမ်မှာ နံမည်ကမ္ဗည်းတိုင်ကေလးေတွနဲ့ ပူေဇာ်ထားြပီး နှစ်သစ်ကူးတိုင်း သတိတရ ရှိခိုးကန်ေတာ့ြကတဲ့ အမျိုး မဟုတ်လား။ တရုတ်လူမျိုးေတွရဲ့ စကားပံု ပံုပမာေလးေတွကတစ်ဆင့် ေရှးေဟာင်းေနှာင်းြဖစ်ကေလးေတွကို ေနာင်လာေနာက်သား မှတ်သားနာယူစရာြဖစ်ေအာင် စိတ်ဝင်တစား အေလးထားဖွယ်လည်းြဖစ်ေအာင် စာတစ်ေစာင်ေပတဖွဲ့ ေရးသားြဖန့်ချီသွားတဲ့သူကေတာ့ အယ်ဒလင်းယင်မာ (Adeline Yen Mah) လို့ေခါ်တဲ့ အေမရိကားေရာက် တရုတ်ဆရာဝန်မတစ်ေယာက် ြဖစ်ပါတယ်။
သူ့ရဲ့ ပထမဦးဆံုး စာအုပ်နံမယ်က ရွက်ေြကွေတာ (Falling Leaves) တဲ့။ သူငယ်ငယ်တုန်းက ရှန်ဟိုင်းမှာေနစဉ် ေကျာင်းကြပန်လာလို့ သူ့ဖိုးဖိုးရှိရာ အထပ်ခိုးကေလးေပါ် ေြပးတက်သွားရင် စုတ်တံကေလးတစ်ေချာင်းနဲ့ ဗူးသီးငါးေပါင်းစာေတွြခစ်ရင်း ပီကင်းေအာ်ပရာသီချင်းေတွ ညည်းေနေလ့ရှိတာကို ေတွ့ရစြမဲပဲတဲ့။ “ဖိုးဖိုး ဘာေတွေရးေနတာတုန်း ဟင်” လို့ ေမးလိုက်ရင် “စကားပံုေလးေတွေပါ့ ေြမးရယ်။” လို့ေြဖတယ်။ “စကားပံုဆိုတာ ဘာလဲ။ ငါ့ေြမးသိလား။ ဖိုးကိုေြပာြပပါဦး။” ဆိုရင် သူကလည်း ဘာရမလဲ။ “ပညာရှိေတွ ေြပာတဲ့စကားေလ။” လို့ ေြဖလိုက်တယ်။
“ဟုတ်လား။ အဲသည် စကားပံုေတွက ဘယ်ကေနလာသလဲ။” လို့ ဆက်ေမးလာရင်ေတာ့ မေြဖတတ်ေတာ့ဘူး။ သည်အခါမှာ ဖိုးဖိုးက စိတ်ရှည်လက်ရှည်နဲ့ ရှင်းြပတယ်။ “စကားပံုဆိုတာက ဟိုးေရှးေရှးကလူေတွ ေြပာခဲ့တာ ေြမးရဲ့။ အဲဒါေြကာင့် သမိုင်းကေနလာတယ် လို့ ေြပာလို့ရတယ်။ ဖိုးတို့တရုတ်လူမျိုးေတွဟာ တြခားလူမျိုးေတွထက်စာရင် ဘိုးြကီးေဘးြကီးေတွအေပါ်မှာ၊ သမိုင်းအေပါ်မှာ ြမတ်ြမတ်နိုးနိုး တေလးတစားရှိြကတယ်။ ဖိုးတို့အတွက် သမိုင်းဆိုတာ အတိတ်မှာ ကျန်ခဲ့တဲ့ အြဖစ်အပျက်သက်သက် မဟုတ်ဘူး။ ေြမးတို့လို မျိုးဆက်သစ်လူငယ်ေတွကို သင်ခန်းစာေပးဖို့၊ ဘဝမှာ ဘယ်လိုေနရထိုင်ရမယ်ဆိုတာ ဆံုးမသွန်သင်ေပးဖို့ ရည်ရွယ်တယ်။
အတိတ်ကြဖစ်ရပ်ကေလးေတွအေြကာင်း ဥပမာကေလးေတွနဲ့ ဆံုးမရစ်ခဲ့တဲ့ စကားကေလးေတွကို စကားပံုလို့ေခါ်တယ်။ ေြမးကို စကားပံုကေလးေတွက အတိတ်အေြကာင်း ပံုြပင်ေြပာြပလိမ့်မယ်။ ဒါေပမယ့် အဲဒါက ေြမးနားေထာင်ြပီး အတိတ်မှာပဲ ထားခဲ့ဖို့ မဟုတ်ဘူး။ ေြမးရဲ့လက်ရှိဘဝမှာ အကျိုးရှိရာရှိေြကာင်း လမ်းညွှန်ြပသေပးဖို့အတွက် လို့ မှတ်ထားရမယ်။” “ကဲ အခု ဖိုးဖိုးေရးထားတဲ့ စာလံုးေလးလံုးကို ေြမးဖတ်တတ်တယ် မဟုတ်လား။ ဖတ်တတ်ရင် ဖိုးဖိုး ငါ့ေြမးကို ေရွးစရာနှစ်ခုေပးမယ်။ ချိုချဉ်စားမလား။ ဒါမှမဟုတ် အဲဒီစကားပံုကေလးရဲ့ ေနာက်ေြကာင်းပံုြပင်ကေလးကို နားေထာင်မလား။” “Jiu niu yi mao” (Loss of one hair from nine oxen) “နွားထီးကိုးေကာင်က အေမွှးတစ်ပင်ကျွတ်သွားတာလို့ ေြပာတာ မဟုတ်လား ဖိုးဖိုး။” “ေတာ်လိုက်တဲ့ငါ့ေြမး။
ဒီေန့ေတာ့ အစမို့လို့ ဖိုးဖိုးက သြကားလံုးလည်း ေကျွးမယ်။ ပံုြပင်လည်း ေြပာြပမယ်။ ေနာက်ေန့ကျရင်ေတာ့ ငါ့ေြမးြကိုက်ရာ တစ်ခုကိုပဲ ရမကွဲ့။” အဲသည်ေနာက်မှာေတာ့ ဖိုးဖိုးကုလားထိုင်ေဘးမှာ ကျံုကျံုေလးထိုင်ြပီး ပံုြပင်ေတွ နားေထာင်လာခဲ့တာ သြကားလံုးဆိုတာ ဘယ်လိုဟာမှန်းေတာင် မမှတ်မိေလာက်ေအာင် ေမ့သွားပါေလေရာ။
အခုေတာ့ သူ့ဖိုးဖိုးလည်း မရှိေတာ့တာ ြကာေပါ့။ ဒါေပမယ့် ဖိုးဖိုးနဲ့ ေနာက်ဆံုးတစ်ြကိမ်ေတွ့လိုက်တုန်းကေတာ့ သူေြပာတာ “ေလာကမှာ ငါ့ေြမးပိုင်ဆိုတဲ့ ပစ္စည်းဥစ္စာေတွကိုသာ သူများတကာက ခိုးဝှက်ယူေဆာင်သွားလို့ ရေကာင်းရမယ်ကွယ်။ ေြမးကို ဖိုးဖိုးေြပာြပခဲ့လို့ ကိုယ်တိုင်နားလည် သိြမင်မှတ်သားလာခဲ့တဲ့ စကားပံုပံုြပင်ကေလးေတွကေတာ့ ေြမးကမေပးပဲ ဘယ်သူကမှ ခိုးယူလို့ ရနိုင်စရာ အေြကာင်းမရှိေတာ့ဘူး။” လို့ ြပံုးြပံုးြကီးေြပာခဲ့ပါတယ် တဲ့။ ဒါေပမယ့် ယင်မာက သူ့ဖိုးဖိုး လက်ဆင့်ကမ်းေပးခဲ့တဲ့စကားပံုကေလးေတွကို တိတ်တိတ်ကေလး တစ်ေယာက်တည်းဖတ်ြပီး ေသရာကိုသယ်သွားမှာ မဟုတ်ပါဘူး။
သူကေန တဆင့်ြပန်မျှေဝေပးခဲ့တာေြကာင့် အခု ကိုယ်လည်းဖတ်လိုက်ရြပီ။ ကိုယ်ကတဖန် ေဖ့စ်ဘုတ်ေပါ်မှာ ြပန်မျှလိုက်လို့ သူသူကိုယ်ကိုယ် အားလံုးလည်း ဖတ်လိုက်ရြပီ မဟုတ်ပါလား။ ကဲ ေြပာစမ်းပါဦး။ သြကားလံုးစားမလား။ စာဆက်ဖတ်ချင်သလား။ “နွားသိုးကိုးေကာင် ေမွှးေတာင်တစ်မျှင်ကျွတ်သည့်နှယ်” လို့ ခိုင်းနှိုင်းေြပာဆိုသွားသူကေတာ့ ခရစ်ေတာ်မေပါ်မီ နှစ်ေပါင်းတစ်ရာေကျာ်ေလာက်က သမိုင်းပညာရှင်ဆရာြကီး စီမာချမ်း (Sima Qian) က သူငယ်ချင်းထံေပးစာတစ်ေစာင်မှာ ေရးထားခဲ့တာပါ တဲ့။
တရုတ်ြပည်မှာ ဟန်မင်းဆက်စိုးစံေနတုန်းက ဧကရာဇ်ဝူလက်ထက်မှာ ထိုက်ရှိလို့ေခါ်တဲ့ ရာဇဝင်ြပုစုသူပညာရှိအြဖစ်နဲ့ သူ့အေဖအရိုက်အရာကို ဆက်ခံြပီး အလုပ်လုပ်ခဲ့သူတစ်ဦးြဖစ်ပါသတဲ့။ သားအဖနှစ်ေယာက် ေရှးေဟာင်းစာပုရပိုဒ်၊ အေထာက်အထား၊ ပံုြပင်ဇာတ်ေြကာင်းေတွကို ေရဆံုးေရဖျား ေြခရာခံစုေဆာင်းခဲ့ြကတာ အဖြဖစ်သူ မြပီးဆံုးေသးတဲ့တာဝန်ေတွကို “အားကိုးပါရေစ ငါ့သားြကီးရယ်” ဆိုြပီး မျက်စိမှိတ်သွားရရှာသတဲ့။ စက္ကူေတာင် မေပါ်ေသးတဲ့အချိန်မို့ ဝါးြခမ်းြပားကေလးေပါ်မှာ ဓါးဦးချွန်ကေလးနဲ့ြခစ်ြပီး ေရးခဲ့ရတာဆိုပဲ။ အကုသိုလ်ဝင်ချင်ေတာ့ မွန်ဂိုးလီးယား သဲကန္တာရဘက်မှာ သူပုန်ေတွကိုနှိမ်နှင်းဖို့ စစ်ထွက်သွားတဲ့ စစ်ဗိုလ်ချုပ်ြကီးတစ်ေယာက်ဟာ အင်အားြခင်းမမျှ ရိက္ခာြပတ်၊ မျှားကုန်ြဖစ်လို့ သံု့ပန်းအြဖစ် ရန်သူ့လက်ေရာက်သွားရှာသတဲ့။
သူတို့ေခတ်တုန်းက အဲသလို အမိခံရမှာထက်စာရင် သိက္ခာနဲ့အညီ ကိုယ့်အသက်ကို အစတံုးစီရင်ပစ်ဖို့ေကာင်းတယ် လို့ ယူဆြကပါသတဲ့။ ေဒါသူပုန်ထတဲ့ ဝူဘုရင်မင်းြမတ်က ကျန်ရစ်သူ ေဆွမျိုးသားချင်းအားလံုး မိန်းမနဲ့ကေလးများပါမကျန် ေသဒဏ်စီရင်ေစပါတယ်။ ဆရာဝန့်ဘက်ကေရှ့ေနလိုက်ခဲ့တဲ့ ေမာင်စံဖားကေလးသာ ဘာမှ မြဖစ်တာ စစ်ဗိုလ်ချုပ်ြကီးဘက်က ေရှ့ေနလိုက်မိတဲ့ စီမာချန်ခမျာမေတာ့ ရာဇမာန်ရှသွားရှာတာ လက်စကိုတံုးပါေလေရာ။ သူတို့ကို မသတ်ရရင် မင့်ကိုသတ်ဖို့ပဲ ရှိတာေပါ့တဲ့။ အတည်ြကီးကို သတ်ေတာ့မှာ။ ေနာက်ေနတာ မဟုတ်ဘူး ဆိုေပမယ့် သူတို့တရုတ်ထံုးစံ ေသဒဏ်စီရင်ခံရတဲ့ မင်းမှုထမ်းအရာရှိေတွမှာ ေစာေစာက သြကားလံုးစားမလား ပံုနားေထာင်မလား ေရွးသလိုပဲ ေရွးချယ်စရာတစ်ခုေတာ့ ရှိသတဲ့။ ခိုင်ဖုန်းကဓားစက်ြကီးေအာက် မဝင်ချင်ရင် ကိုယ့်ဥကိုယ်ထုလို့စီရင်ြပီး ကုန်းကုန်းြကီးလုပ်လို့ေတာ့ ရေသးသတဲ့။
မကိုလည်းခင် ဥကိုလည်းခင်တတ်တဲ့ သူတို့ေပါက်ေဖာ်ြကီးေတွအဖို့ လူ့ဘဝမှာ အဲဒါမပါရင် အသက်ကင်းမဲ့သွားြပီ။ အချည်းနှီးပဲ လို့ ယူဆြကတာမို့ ဘယ်သူကမှ ေသလမ်းကိုပစ်ြပီး ေြကကွဲစရာလမ်းစဉ်ကို မေရွးခဲ့ပါဘူး။ သို့ေသာ်လည်း စီမာချန်ကေတာ့ သူ့သြကားလံုးနှစ်လံုးကို စွန့်လွှတ်လိုက်ပါတယ်။ ပံုေတွဆက်ေြပာစရာ ရှိေသးတာကိုး။ အရှက်ေတွ သိက္ခာေတွ ကုန်းေကာက်စရာ မကျန်ေသာ်လည်း သူ့အေဖလက်ထက်ကတည်းက ေရးခဲ့တဲ့ ရှိဂျိ (Shiji) ဆိုတဲ့ တရုတ်ေရှးေဟာင်းသမိုင်းမှတ်တမ်းကို ြပီးစီးေအာင် ြပုစုခဲ့ပါသတဲ့။ မကွယ်လွန်မီ သံုးနှစ်ေလာက်မှာ သူ့သူငယ်ချင်း ဖီချွမ်နယ်အုပ်ချုပ်ေရးမှူးထံကို စာတစ်ေစာင်ေရးပို့တဲ့အခါမှာ ဟိုကလည်း ရာဇမာန်သင့်ေနလို့ ဖတ်ေလလား မဖတ်ေလလားရ မသိေပမယ့် အခုအခါမှာ သမိုင်းပညာရှင်ေတွအားလံုး ဖတ်ေနရတဲ့ စာလွှာအစအဆံုးဟာ စာလံုးေရ ၂၄၀၁ လံုးနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားေလရဲ့လို့ သမိုင်းအေထာက်အထား ြဖစ်လို့လာပါတယ်။
စာထဲမှာ သူေြပာထားတာေတွထဲက ေကာက်နှုတ်ြပချင်တာက “တကယ်လို့များ အဲသည်အချိန်က ေယာကင်္ျားတစ်ေယာက်ရဲ့ မာနေတွ သိက္ခာေတွကို ငဲ့ကွက်ြပီး ေသလမ်းကိုေရွးခဲ့မိမယ်ဆိုရင် ငါ့အသက်ဟာ နွားသိုးကိုးေကာင် ေမွှးေတာင် တစ်မျှင်ကျွတ်သည့်နှယ်သာ ြဖစ်လိမ့်မယ်။ ပုရစ်ကေလး ပုရွက်ဆိပ်ကေလးေတွ ေသတာနဲ့ ဘာမှပိုထူးြခားလိမ့်မယ် မဟုတ်ပါဘူး။ အခုမေသေသးဘူး။ ေနာက်မှေသတာေပါ့ဆိုတာကလည်း ရှင်လျက်နဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာမဲ့တဲ့အြဖစ်သာမက ယူကျံုးမရနဲ့ အခါခါေသရဦးမှာလည်း သိပါရဲ့။ လူဆိုတာ တစ်သက်မှာတစ်ခါေတာ့ ေသရစြမဲပဲ။ တချို့ကေတာ့ ေကျာက်ေတာင်ြကီးလို ဗိုင်းကနဲေသချင်လည်းေသမယ်။
တချို့လည်း ဘဲငန်းများအေတာင်ကျွတ်သလို မသိလိုက်မသိဘာသာ အမှတ်တမဲ့ရှိချင်လည်းရှိမယ်။ အဲဒါေတာ့ သူ့အေပါ်မှာပဲ တည်တာေပါ့ …။” “အခုေတာ့ ငါ့မှာ ကိုယ့်ဇာတိရပ်ရွာမှာေတာင် မျက်နှာမြပဝံ့တဲ့အြဖစ်။ မိဘမျိုးရိုးမျက်နှာကို အိုးမည်းသုတ်မိတဲ့အြဖစ်။ ေနာင်လာမယ့် မျိုးဆက်တစ်ရာတိုင်ေအာင် အရှက်တကွဲ အကျိုးနည်း ြဖစ်ရတဲ့ဘဝ။ တေန့ကို ကိုးခါထက်မနည်း ငူငူငိုင်ငိုင် အိမ်မှာထိုင်ြပီး အူထဲအသည်းက လှိုက်လှိုက်တက်လာေအာင် နာကျည်းမိပါရဲ့။ မချိတဲ့ဒဏ်ရာကိုေတွးမိတိုင်း ဆီးကင်းေလာက် ေချွးသီးေချွးေပါက်ေတွက တန်ဆာကိုယ်ဝတ် စွတ်စွတ်ရွှဲလာမိတယ်။
ငါ့အြဖစ်က အေနာက်ေဆာင်ေတာ်က မိန်းမစိုးေတွနဲ့ ဘာမှမြခားေတာ့ဘူးကပဲ။ လူသူမေရာက်တဲ့ ဂူေကျာက်ေချာင်ေတွမှာပဲ သွားလို့ ပုန်းခိုရေကာင်းနိုးနိုး။ သည်လိုနဲ့ လူေတာသူေတာထဲ ဦးတည်ရာမဲ့ အစုန်အဆန် ေလလွင့်ရင်း သူတကာတို့ရဲ့ ေထွရာေလးပါး ေမာဟစိတ်ရိုင်းေတွကို မျှေဝမိြပန်တယ်။” သူ့စာကို အဆံုးသတ်ထားတာကေတာ့ “ေရးလက်စ စာတမ်းကေလး ဆံုးလုဆံုးခင်မှာမှ မေမျှာ်လင့်ပဲ ြကမ္မာဆိုးဝင်လာတဲ့အခါ ကိုယ့်အဖို့မှာက သည့်ထက်ဆိုးတဲ့လမ်းကို ေရွးစရာမရှိေတာ့ဘူးေလ။ ေနာက်ဆံုးေတာ့ စာတမ်းလည်း အဆံုးသတ်ခဲ့ပါြပီ။ ေနာင်လာေနာက်သားေတွ ဖတ်ရှုေလ့လာနိုင်ဖို့ ေတာင်ေတာ်ြမတ်အေပါ်မှာ ထွင်းထုလို့ ထားခဲ့ရေကာင်းနိုးေယာင် ထင်မိတယ်။
တေန့ေသာအခါ အဲသည်စာေတွကတဆင့် လူ့စိတ်လူ့မေနာအတွင်း တိုးလျှိုထွင်းေဖာက်လို့ စိတ်ကူးစိတ်သန်းေတွကို ချန်ထားရစ်နိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင်ြဖင့် အခုလို မေသမရှင် အြဖစ်ဆိုးမျိုး အခါေပါင်းတစ်ေသာင်း ြကံုရေစဦး ေနာင်တတဖန် ပူပန်စရာ မရှိနိုင်ေတာ့ပါဘူး …။” တဲ့။ ရှိဂျီလို့ေခါ်တဲ့ စီမာချန်ရဲ့စာအုပ်ထဲမှာ ဘီစီ၂၄၀၀ ေကျာ်ကစလို့ သူ့ကိုတရားစီရင်သူ ဘုရင်မင်းြမတ်လက်ထက်အထိ၊ မင်း၊ မိဖုရား၊ မူးမတ်၊ ပညာရှိ၊ တိုင်းသူြပည်သားတို့ရဲ့ အြဖစ်သနစ်စံုကို မှတ်တမ်းမှတ်ရာနဲ့ ေသေသချာချာ တင်ြပထားတာ စာလံုးေရ ငါးသိန်းေတာင်ေကျာ်ပါသတဲ့ (သန်းတစ်ဝက် လို့ဆိုတယ်)။
သူ့အေရးအသားကလည်း အသက်ဝင်လိုက်တာမှ ဝန်ြကီး၊ စစ်ဗိုလ်၊ ေြမရှင်၊ ြမို့စား၊ ကုန်သည်၊ ဆင်းရဲသားနဲ့ သူခိုးဓါးြပများပါမကျန် သဘင်သည်၊ သိုင်းသမား၊ စာေပပညာရှင်များေတာင် ပါသတဲ့။ ေနာက်ဆံုးေတာ့ သူ့ကို ဝူဧကရာဇ်ကိုယ်တိုင်က အကျဉ်းကလွှတ်ြပီး နန်းရင်းဝန်ခန့်ထားလိုက်ရတယ်။ အဲသည်ေနာက်လည်း စီမာက သမိုင်းမှတ်တမ်းကို ဆက်လက်ြပုစုေနေသးတာပဲတဲ့။ ဒါေပမယ့် သည်တစ်ခါေတာ့ အမှားမခံေတာ့ဘူး။ သူ့စာမူြကမ်းကို သူမေသမီ ဘယ်သူ့ကိုမှ မြပပဲ ေတာင်ေတာ်ြမတ်မှာ ြမှုတ်ထားခဲ့ြပီး ေြမးကေလး လက်ထဲကို မိတ္တူတစ်စံုေပးထားခဲ့သတဲ့။ ေနာက်အနှစ်ေလးဆယ်ြကာမှ စာအုပ်ထွက်လာတဲ့အခါ တရုတ်စာေပသမိုင်းမှာ ဖိန့်ဖိန့်တုန်သွားေအာင် ထင်ရှားလာခဲ့ြပီး ေနှာင်းေခတ်ပညာရှင်များ စံထားေလ့လာစရာ နမူနာတစ်ခုလည်း ြဖစ်ခဲ့သတဲ့။
စီမာချန်ဆိုတဲ့နံမည်ဟာလည်း တရုတ်ရာဇဝင်ပညာရှင်ေတွထဲမှာ အေကျာ်ြကားဆံုး လူသိအများဆံုးြဖစ်ခဲ့ြပီး သူ့ကိုြပစ်ဒဏ်စီရင်သူ ဘုရင်မင်းြမတ်ကိုေတာ့ ဘယ်သူမှ မမှတ်မိေတာ့ဘူးတဲ့။ စာေရးသူက စီမာချန်အေြကာင်းကို သူ့ဖိုးဖိုးဆီက ြကားခဲ့တုန်းက ရှစ်နှစ်သမီးသာ ရှိေသးတာမို့ သင်းကွပ်တယ်ဆိုတာ ဘာေြပာမှန်းေတာင် ေကာင်းေကာင်းမသိေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့် သူနားလည်လိုက်တာက ဘဝမှာ တခါတခါ မတရားမှုေတွကို တိုင်တည်အားကိုးစရာ မရှိ၊ ကယ်တင်ေစာင်မမယ့်သူနတ္ထိ၊ ကျဉ်တုပ်ခံဝံ့ မခံဝံ့ အြဖစ်ေတွေတာ့ သူသူကိုယ်ကိုယ် ရှိြကတယ်။ (ြကီးကျယ်လိုက်တဲ့ ရှစ်နှစ်သမီးေအ)။
သူကေတာ့ အဲသည်လိုြဖစ်လာရင် စာအုပ်ကေလးေတွထဲမှာ အာရံုနှစ်ထားလိုက်တဲ့အခါ နှိပ်စက်ေနတဲ့ေလာကြကီးထဲကေန စိတ်ကူးကမ္ဘာကေလးထဲေရာက်သွားေရာတဲ့။ မုန်းစရာေကာင်းတဲ့လူြကီးေတွကိုေတာ့ အေတွးကမ္ဘာထဲ ဘာလို့ေခါ်သွားရဦးမှာလဲ။ (နှိပ်စက်ရန်ရှာတဲ့ သူ့မိေထွးကို မုန်းသတဲ့)။ အဲသည်ကေလးအေတွးေတွဟာ သူ့ကို အခိုက်အတံ့ေတာ့ စိတ်သက်သာရာရေစတာ အမှန်ပဲတဲ့။ ကိုယ့်စကားနဲ့ကိုယ် ြပန်အနှက်ခံခဲ့ရတာကေလးလည်း ဘယ်ေမ့နိုင်ဦးမလဲ။ ၁၄ နှစ် သမီးတုန်းက သူ့အိမ်က သူ့ကိုေကျာင်းထွက်ြပီး အလုပ်လုပ်ရမယ်ဆိုေတာ့ ငိုကာယိုကာနဲ့ ဖိုးဖိုးဆီ စစ်ကူေတာင်းေတာ့လည်း အချည်းနှီးပါပဲ။ မိန်းကေလးဆိုတာ ေသစာရှင်စာတတ် ေတာ်ေရာေပါ့ တဲ့။ PhD ဘွဲ့ြကီးနဲ့မိန်းမကို ဘယ်လိုအိမ်မျိုးက ေချွးမေတာ်မှာမို့လဲ တဲ့။
ေရှ့ဆက်သင်ေနလည်း နွားသိုးကိုးေကာင် ေမွှးေြကာင်တစ်မျှင်ကျွတ်တာထက် ပိုအရာမထင်တဲ့ကိစ္စမို့ ေတာ် တန် တိတ်၊ ငါးေြကာ်ပန်းကန်ဖိတ် ဆိုြပီး ပွဲသိမ်းခံလိုက်ရသတဲ့။ ေမေမေလးဆံုးတဲ့အခါ ကိုကိုေလးက ေဟာင်ေကာင်မှာ ကျန််ရစ်တဲ့တိုက်ခန်းကေလးကို လာပါယူပါ လို့ေခါ်ေတာ့ သူက ကယ်လီဖိုးနီးယားမှာ ဆရာဝန်လုပ်ေနြပီမို့ စာနဲ့ေပနဲ့ ေဝးေနတာ ေတာ်ေတာ်ေတာင် ြကာပတဲ့။ လိုချင်တာေတွအကုန် လိုချင်တဲ့သူေတွယူလို့ ဖုန်အလိမ်းလိမ်းသာကျန်တဲ့အခန်းေလးထဲမှာ ငိုင်ေနတုန်း ဘီရိုအထပ်ကေလးထဲမှာ အမှတ်မထင်ေတွ့မိတာက စာအုပ်ေဟာင်းကေလးနှစ်အုပ်တဲ့။ တရုတ်ရိုးရာ စကားပံုများဆိုြပီး အဂင်္လိပ်လိုေရးထားတာက တစ်အုပ်။ ေနာက်တစ်အုပ်ကေတာ့ တရုတ်ဘာသာနဲ့ “ရှီဂျီ” ပါပဲ။
ပထမစာအုပ်ရဲ့ ပထမဆံုးစာမျက်နှာေထာင့်မှာ ြမင်လိုက်ရတာက ြမင်ရံုနဲ့မှတ်မိစရာ သူ့ေဖေဖရဲ့ လက်မှတ်ပါတဲ့။ ဒုတိယစာမျက်နှာမှာ စာေရးသူရဲ့ ရည်ညွှန်းချက်မှာေတာ့ ပံုနှိပ်စာလံုးနှင့် ေဖေဖသို့ အမှတ်ရစွာြဖင့် တဲ့။ စကားပံုကေလးေတွကို ဖတ်ရင်းဖတ်ရင်း အတိတ်ကို ြပန်ြပန်ေရာက်သွားလိုက်တာ ၁၉၆ဝတုန်းက ပံုနှပ်ထုတ်ေဝခဲ့ြပီး ဒုတိယအြကိမ်ထုတ်ေဝေတာ့ ၁၉၇၃ မှာတဲ့။ အယ်လ်ဇိုင်းမားေရာဂါက သူ့အေဖရဲ့မှတ်ဉာဏ်ေတွကို ဝါးမျိုမသွားခင်က ေရးခဲ့တာေပါ့။ စိတ်ထဲမှာေတာ့ သူ့ေဖေဖဟာ သူ့ကို ဆရာဝန်မလုပ်ပဲ စာေတွေရးပါလား လို့ ေြပာေနသလို ခံစားရသတဲ့။
“ရှီဂျီ” ကို လှန်လိုက်ေတာ့ စီမာချန်ြကီးကလည်း ေြပာြပန်တာပဲ။ စာမျက်နှာေတွထဲကေန အရှင်လတ်လတ်ြကီး ေဘးမှာရပ်ြပီး ေြပာေနသလိုကို ခံစားရပါတယ်တဲ့။ ဒီအခါမှာ သူ့ဘဝကို စာေရးဆရာအြဖစ်ပဲ ဆက်လက်ေလျှာက်လှမ်းေတာ့မယ် လို့ ယင်မာက ဆံုးြဖတ်လိုက်ပါသတဲ့။ တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် စီမာချန်ရဲ့ ေဟာသည်စာသားကေလးကိုလည်း ဖတ်မိေနပါသတဲ့။ “ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အရှက်မရှိ သရက်ေစ့ လုပ်ြပီး မျက်နှာေြပာင်ေြပာင်နဲ့ အသက်ဆက်ရှင်သန်ဖို့ ေရွးချယ်မိတဲ့အေြကာင်းကေတာ့ ကိုယ့်အေဖကေပးခဲ့တဲ့ ကိုယ်လုပ်ရမယ့် တာဝန်ဝတ္တရားေတွ မြပီးမစီး အချည်းနှီးြဖစ်သွားမှာကို စိတ်ကူးနဲ့ေတာင် မေတွးရဲတဲ့အတွက်ေြကာင့်ပါပဲ။” တဲ့။
စာေရးသူရဲ့ စိတ်ကူးနဲ့အေတွးကေတာ့ ေနာက်ထပ်ြဖည့်စွက်စရာ မကျန်ေလာက်ေအာင်ကို ြပည့်စံုပါေပတယ်။ ဆက်ေတွးစရာ အေတွးစကေလးေတွကလည်း အများြကီးပဲ။ စာဖတ်သူေတွက ကိုယ့်ဘဝအေြကာင်းနဲ့တိုက်ဆိုင်တဲ့ ရှုေထာင့်ကေလးေတွကေန ေသေသချာချာ ေဝဖန်သံုးသပ်လို့ သမိုင်းကေန သင်ခန်းစာယူတတ်လာရင် မျိုးဆက်ကေပးတဲ့တာဝန်ေတွကို သိြမင်ခံစား သယ်ရွက်တတ်လာရင် သည်စာကိုဖတ်ရတာ နွားသိုးကိုးေကာင် ေမွှးေတာင်တစ်မျှင်ကျွတ်တာထက်ေတာ့ သာလိမ့်မေပါ့ေနာ်။
၁၉၈၀ တုန်းက တိန့်ေရှာင်ဖိန်ြကီး မာဂရက်သက်ချာနဲ့ ေဟာင်ေကာင်ကျွန်းကို ြပည်မြကီးထံ ြပန်ေပးဖို့ စာချုပ်ချုပ်ြကတဲ့အခါမှာ သူကတိုတိုတုတ်တုတ် စကားတစ်ခွန်းတည်းနဲ့ တရုတ်ြပည်သူတရပ်လံုးရဲ့ေထာက်ခံမှုကို အရယူလိုက်နိုင်ပါသတဲ့။
“အပင်ြမင့်ချင်သေလာက်ြမင့် အရွက်ေြကွတဲ့အခါမှာေတာ့ အြမစ်ရှိရာ ြပန်လာရစြမဲပဲ” တဲ့။ “Shu gao qian zhang, Lao ye gui gen.” (Even if a tree reaches the height of ten thousand feet, falling leaves return to their roots.)
ကမ္ဘာအနှံ့အြပားမှာ အေစ့ကျရာ အပင်ေပါက်ေနြကတဲ့ တရုတ်လူငယ်လူရွယ် ပညာတတ်ေတွဟာလည်း အချိန်တန်ရင် ကိုယ့်ဘိုးဘွားမျိုးနွယ်များရှိရာ အမိေြမကိုြပန်လာ အေြခချဖို့ေကာင်းတာေပါ့ဆိုတဲ့ အေတွးနဲ့လည်း အဲသည်စကားကို ေြပာေလ့ရှိပါတယ်။
သူတို့ယဉ်ေကျးမှုက ေသြပီးသွားတဲ့ ဘိုးဘွားဘီဘင်ေတွကို အိမ်မှာ နံမည်ကမ္ဗည်းတိုင်ကေလးေတွနဲ့ ပူေဇာ်ထားြပီး နှစ်သစ်ကူးတိုင်း သတိတရ ရှိခိုးကန်ေတာ့ြကတဲ့ အမျိုး မဟုတ်လား။ တရုတ်လူမျိုးေတွရဲ့ စကားပံု ပံုပမာေလးေတွကတစ်ဆင့် ေရှးေဟာင်းေနှာင်းြဖစ်ကေလးေတွကို ေနာင်လာေနာက်သား မှတ်သားနာယူစရာြဖစ်ေအာင် စိတ်ဝင်တစား အေလးထားဖွယ်လည်းြဖစ်ေအာင် စာတစ်ေစာင်ေပတဖွဲ့ ေရးသားြဖန့်ချီသွားတဲ့သူကေတာ့ အယ်ဒလင်းယင်မာ (Adeline Yen Mah) လို့ေခါ်တဲ့ အေမရိကားေရာက် တရုတ်ဆရာဝန်မတစ်ေယာက် ြဖစ်ပါတယ်။
သူ့ရဲ့ ပထမဦးဆံုး စာအုပ်နံမယ်က ရွက်ေြကွေတာ (Falling Leaves) တဲ့။ သူငယ်ငယ်တုန်းက ရှန်ဟိုင်းမှာေနစဉ် ေကျာင်းကြပန်လာလို့ သူ့ဖိုးဖိုးရှိရာ အထပ်ခိုးကေလးေပါ် ေြပးတက်သွားရင် စုတ်တံကေလးတစ်ေချာင်းနဲ့ ဗူးသီးငါးေပါင်းစာေတွြခစ်ရင်း ပီကင်းေအာ်ပရာသီချင်းေတွ ညည်းေနေလ့ရှိတာကို ေတွ့ရစြမဲပဲတဲ့။ “ဖိုးဖိုး ဘာေတွေရးေနတာတုန်း ဟင်” လို့ ေမးလိုက်ရင် “စကားပံုေလးေတွေပါ့ ေြမးရယ်။” လို့ေြဖတယ်။ “စကားပံုဆိုတာ ဘာလဲ။ ငါ့ေြမးသိလား။ ဖိုးကိုေြပာြပပါဦး။” ဆိုရင် သူကလည်း ဘာရမလဲ။ “ပညာရှိေတွ ေြပာတဲ့စကားေလ။” လို့ ေြဖလိုက်တယ်။
“ဟုတ်လား။ အဲသည် စကားပံုေတွက ဘယ်ကေနလာသလဲ။” လို့ ဆက်ေမးလာရင်ေတာ့ မေြဖတတ်ေတာ့ဘူး။ သည်အခါမှာ ဖိုးဖိုးက စိတ်ရှည်လက်ရှည်နဲ့ ရှင်းြပတယ်။ “စကားပံုဆိုတာက ဟိုးေရှးေရှးကလူေတွ ေြပာခဲ့တာ ေြမးရဲ့။ အဲဒါေြကာင့် သမိုင်းကေနလာတယ် လို့ ေြပာလို့ရတယ်။ ဖိုးတို့တရုတ်လူမျိုးေတွဟာ တြခားလူမျိုးေတွထက်စာရင် ဘိုးြကီးေဘးြကီးေတွအေပါ်မှာ၊ သမိုင်းအေပါ်မှာ ြမတ်ြမတ်နိုးနိုး တေလးတစားရှိြကတယ်။ ဖိုးတို့အတွက် သမိုင်းဆိုတာ အတိတ်မှာ ကျန်ခဲ့တဲ့ အြဖစ်အပျက်သက်သက် မဟုတ်ဘူး။ ေြမးတို့လို မျိုးဆက်သစ်လူငယ်ေတွကို သင်ခန်းစာေပးဖို့၊ ဘဝမှာ ဘယ်လိုေနရထိုင်ရမယ်ဆိုတာ ဆံုးမသွန်သင်ေပးဖို့ ရည်ရွယ်တယ်။
အတိတ်ကြဖစ်ရပ်ကေလးေတွအေြကာင်း ဥပမာကေလးေတွနဲ့ ဆံုးမရစ်ခဲ့တဲ့ စကားကေလးေတွကို စကားပံုလို့ေခါ်တယ်။ ေြမးကို စကားပံုကေလးေတွက အတိတ်အေြကာင်း ပံုြပင်ေြပာြပလိမ့်မယ်။ ဒါေပမယ့် အဲဒါက ေြမးနားေထာင်ြပီး အတိတ်မှာပဲ ထားခဲ့ဖို့ မဟုတ်ဘူး။ ေြမးရဲ့လက်ရှိဘဝမှာ အကျိုးရှိရာရှိေြကာင်း လမ်းညွှန်ြပသေပးဖို့အတွက် လို့ မှတ်ထားရမယ်။” “ကဲ အခု ဖိုးဖိုးေရးထားတဲ့ စာလံုးေလးလံုးကို ေြမးဖတ်တတ်တယ် မဟုတ်လား။ ဖတ်တတ်ရင် ဖိုးဖိုး ငါ့ေြမးကို ေရွးစရာနှစ်ခုေပးမယ်။ ချိုချဉ်စားမလား။ ဒါမှမဟုတ် အဲဒီစကားပံုကေလးရဲ့ ေနာက်ေြကာင်းပံုြပင်ကေလးကို နားေထာင်မလား။” “Jiu niu yi mao” (Loss of one hair from nine oxen) “နွားထီးကိုးေကာင်က အေမွှးတစ်ပင်ကျွတ်သွားတာလို့ ေြပာတာ မဟုတ်လား ဖိုးဖိုး။” “ေတာ်လိုက်တဲ့ငါ့ေြမး။
ဒီေန့ေတာ့ အစမို့လို့ ဖိုးဖိုးက သြကားလံုးလည်း ေကျွးမယ်။ ပံုြပင်လည်း ေြပာြပမယ်။ ေနာက်ေန့ကျရင်ေတာ့ ငါ့ေြမးြကိုက်ရာ တစ်ခုကိုပဲ ရမကွဲ့။” အဲသည်ေနာက်မှာေတာ့ ဖိုးဖိုးကုလားထိုင်ေဘးမှာ ကျံုကျံုေလးထိုင်ြပီး ပံုြပင်ေတွ နားေထာင်လာခဲ့တာ သြကားလံုးဆိုတာ ဘယ်လိုဟာမှန်းေတာင် မမှတ်မိေလာက်ေအာင် ေမ့သွားပါေလေရာ။
အခုေတာ့ သူ့ဖိုးဖိုးလည်း မရှိေတာ့တာ ြကာေပါ့။ ဒါေပမယ့် ဖိုးဖိုးနဲ့ ေနာက်ဆံုးတစ်ြကိမ်ေတွ့လိုက်တုန်းကေတာ့ သူေြပာတာ “ေလာကမှာ ငါ့ေြမးပိုင်ဆိုတဲ့ ပစ္စည်းဥစ္စာေတွကိုသာ သူများတကာက ခိုးဝှက်ယူေဆာင်သွားလို့ ရေကာင်းရမယ်ကွယ်။ ေြမးကို ဖိုးဖိုးေြပာြပခဲ့လို့ ကိုယ်တိုင်နားလည် သိြမင်မှတ်သားလာခဲ့တဲ့ စကားပံုပံုြပင်ကေလးေတွကေတာ့ ေြမးကမေပးပဲ ဘယ်သူကမှ ခိုးယူလို့ ရနိုင်စရာ အေြကာင်းမရှိေတာ့ဘူး။” လို့ ြပံုးြပံုးြကီးေြပာခဲ့ပါတယ် တဲ့။ ဒါေပမယ့် ယင်မာက သူ့ဖိုးဖိုး လက်ဆင့်ကမ်းေပးခဲ့တဲ့စကားပံုကေလးေတွကို တိတ်တိတ်ကေလး တစ်ေယာက်တည်းဖတ်ြပီး ေသရာကိုသယ်သွားမှာ မဟုတ်ပါဘူး။
သူကေန တဆင့်ြပန်မျှေဝေပးခဲ့တာေြကာင့် အခု ကိုယ်လည်းဖတ်လိုက်ရြပီ။ ကိုယ်ကတဖန် ေဖ့စ်ဘုတ်ေပါ်မှာ ြပန်မျှလိုက်လို့ သူသူကိုယ်ကိုယ် အားလံုးလည်း ဖတ်လိုက်ရြပီ မဟုတ်ပါလား။ ကဲ ေြပာစမ်းပါဦး။ သြကားလံုးစားမလား။ စာဆက်ဖတ်ချင်သလား။ “နွားသိုးကိုးေကာင် ေမွှးေတာင်တစ်မျှင်ကျွတ်သည့်နှယ်” လို့ ခိုင်းနှိုင်းေြပာဆိုသွားသူကေတာ့ ခရစ်ေတာ်မေပါ်မီ နှစ်ေပါင်းတစ်ရာေကျာ်ေလာက်က သမိုင်းပညာရှင်ဆရာြကီး စီမာချမ်း (Sima Qian) က သူငယ်ချင်းထံေပးစာတစ်ေစာင်မှာ ေရးထားခဲ့တာပါ တဲ့။
တရုတ်ြပည်မှာ ဟန်မင်းဆက်စိုးစံေနတုန်းက ဧကရာဇ်ဝူလက်ထက်မှာ ထိုက်ရှိလို့ေခါ်တဲ့ ရာဇဝင်ြပုစုသူပညာရှိအြဖစ်နဲ့ သူ့အေဖအရိုက်အရာကို ဆက်ခံြပီး အလုပ်လုပ်ခဲ့သူတစ်ဦးြဖစ်ပါသတဲ့။ သားအဖနှစ်ေယာက် ေရှးေဟာင်းစာပုရပိုဒ်၊ အေထာက်အထား၊ ပံုြပင်ဇာတ်ေြကာင်းေတွကို ေရဆံုးေရဖျား ေြခရာခံစုေဆာင်းခဲ့ြကတာ အဖြဖစ်သူ မြပီးဆံုးေသးတဲ့တာဝန်ေတွကို “အားကိုးပါရေစ ငါ့သားြကီးရယ်” ဆိုြပီး မျက်စိမှိတ်သွားရရှာသတဲ့။ စက္ကူေတာင် မေပါ်ေသးတဲ့အချိန်မို့ ဝါးြခမ်းြပားကေလးေပါ်မှာ ဓါးဦးချွန်ကေလးနဲ့ြခစ်ြပီး ေရးခဲ့ရတာဆိုပဲ။ အကုသိုလ်ဝင်ချင်ေတာ့ မွန်ဂိုးလီးယား သဲကန္တာရဘက်မှာ သူပုန်ေတွကိုနှိမ်နှင်းဖို့ စစ်ထွက်သွားတဲ့ စစ်ဗိုလ်ချုပ်ြကီးတစ်ေယာက်ဟာ အင်အားြခင်းမမျှ ရိက္ခာြပတ်၊ မျှားကုန်ြဖစ်လို့ သံု့ပန်းအြဖစ် ရန်သူ့လက်ေရာက်သွားရှာသတဲ့။
သူတို့ေခတ်တုန်းက အဲသလို အမိခံရမှာထက်စာရင် သိက္ခာနဲ့အညီ ကိုယ့်အသက်ကို အစတံုးစီရင်ပစ်ဖို့ေကာင်းတယ် လို့ ယူဆြကပါသတဲ့။ ေဒါသူပုန်ထတဲ့ ဝူဘုရင်မင်းြမတ်က ကျန်ရစ်သူ ေဆွမျိုးသားချင်းအားလံုး မိန်းမနဲ့ကေလးများပါမကျန် ေသဒဏ်စီရင်ေစပါတယ်။ ဆရာဝန့်ဘက်ကေရှ့ေနလိုက်ခဲ့တဲ့ ေမာင်စံဖားကေလးသာ ဘာမှ မြဖစ်တာ စစ်ဗိုလ်ချုပ်ြကီးဘက်က ေရှ့ေနလိုက်မိတဲ့ စီမာချန်ခမျာမေတာ့ ရာဇမာန်ရှသွားရှာတာ လက်စကိုတံုးပါေလေရာ။ သူတို့ကို မသတ်ရရင် မင့်ကိုသတ်ဖို့ပဲ ရှိတာေပါ့တဲ့။ အတည်ြကီးကို သတ်ေတာ့မှာ။ ေနာက်ေနတာ မဟုတ်ဘူး ဆိုေပမယ့် သူတို့တရုတ်ထံုးစံ ေသဒဏ်စီရင်ခံရတဲ့ မင်းမှုထမ်းအရာရှိေတွမှာ ေစာေစာက သြကားလံုးစားမလား ပံုနားေထာင်မလား ေရွးသလိုပဲ ေရွးချယ်စရာတစ်ခုေတာ့ ရှိသတဲ့။ ခိုင်ဖုန်းကဓားစက်ြကီးေအာက် မဝင်ချင်ရင် ကိုယ့်ဥကိုယ်ထုလို့စီရင်ြပီး ကုန်းကုန်းြကီးလုပ်လို့ေတာ့ ရေသးသတဲ့။
မကိုလည်းခင် ဥကိုလည်းခင်တတ်တဲ့ သူတို့ေပါက်ေဖာ်ြကီးေတွအဖို့ လူ့ဘဝမှာ အဲဒါမပါရင် အသက်ကင်းမဲ့သွားြပီ။ အချည်းနှီးပဲ လို့ ယူဆြကတာမို့ ဘယ်သူကမှ ေသလမ်းကိုပစ်ြပီး ေြကကွဲစရာလမ်းစဉ်ကို မေရွးခဲ့ပါဘူး။ သို့ေသာ်လည်း စီမာချန်ကေတာ့ သူ့သြကားလံုးနှစ်လံုးကို စွန့်လွှတ်လိုက်ပါတယ်။ ပံုေတွဆက်ေြပာစရာ ရှိေသးတာကိုး။ အရှက်ေတွ သိက္ခာေတွ ကုန်းေကာက်စရာ မကျန်ေသာ်လည်း သူ့အေဖလက်ထက်ကတည်းက ေရးခဲ့တဲ့ ရှိဂျိ (Shiji) ဆိုတဲ့ တရုတ်ေရှးေဟာင်းသမိုင်းမှတ်တမ်းကို ြပီးစီးေအာင် ြပုစုခဲ့ပါသတဲ့။ မကွယ်လွန်မီ သံုးနှစ်ေလာက်မှာ သူ့သူငယ်ချင်း ဖီချွမ်နယ်အုပ်ချုပ်ေရးမှူးထံကို စာတစ်ေစာင်ေရးပို့တဲ့အခါမှာ ဟိုကလည်း ရာဇမာန်သင့်ေနလို့ ဖတ်ေလလား မဖတ်ေလလားရ မသိေပမယ့် အခုအခါမှာ သမိုင်းပညာရှင်ေတွအားလံုး ဖတ်ေနရတဲ့ စာလွှာအစအဆံုးဟာ စာလံုးေရ ၂၄၀၁ လံုးနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားေလရဲ့လို့ သမိုင်းအေထာက်အထား ြဖစ်လို့လာပါတယ်။
စာထဲမှာ သူေြပာထားတာေတွထဲက ေကာက်နှုတ်ြပချင်တာက “တကယ်လို့များ အဲသည်အချိန်က ေယာကင်္ျားတစ်ေယာက်ရဲ့ မာနေတွ သိက္ခာေတွကို ငဲ့ကွက်ြပီး ေသလမ်းကိုေရွးခဲ့မိမယ်ဆိုရင် ငါ့အသက်ဟာ နွားသိုးကိုးေကာင် ေမွှးေတာင် တစ်မျှင်ကျွတ်သည့်နှယ်သာ ြဖစ်လိမ့်မယ်။ ပုရစ်ကေလး ပုရွက်ဆိပ်ကေလးေတွ ေသတာနဲ့ ဘာမှပိုထူးြခားလိမ့်မယ် မဟုတ်ပါဘူး။ အခုမေသေသးဘူး။ ေနာက်မှေသတာေပါ့ဆိုတာကလည်း ရှင်လျက်နဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာမဲ့တဲ့အြဖစ်သာမက ယူကျံုးမရနဲ့ အခါခါေသရဦးမှာလည်း သိပါရဲ့။ လူဆိုတာ တစ်သက်မှာတစ်ခါေတာ့ ေသရစြမဲပဲ။ တချို့ကေတာ့ ေကျာက်ေတာင်ြကီးလို ဗိုင်းကနဲေသချင်လည်းေသမယ်။
တချို့လည်း ဘဲငန်းများအေတာင်ကျွတ်သလို မသိလိုက်မသိဘာသာ အမှတ်တမဲ့ရှိချင်လည်းရှိမယ်။ အဲဒါေတာ့ သူ့အေပါ်မှာပဲ တည်တာေပါ့ …။” “အခုေတာ့ ငါ့မှာ ကိုယ့်ဇာတိရပ်ရွာမှာေတာင် မျက်နှာမြပဝံ့တဲ့အြဖစ်။ မိဘမျိုးရိုးမျက်နှာကို အိုးမည်းသုတ်မိတဲ့အြဖစ်။ ေနာင်လာမယ့် မျိုးဆက်တစ်ရာတိုင်ေအာင် အရှက်တကွဲ အကျိုးနည်း ြဖစ်ရတဲ့ဘဝ။ တေန့ကို ကိုးခါထက်မနည်း ငူငူငိုင်ငိုင် အိမ်မှာထိုင်ြပီး အူထဲအသည်းက လှိုက်လှိုက်တက်လာေအာင် နာကျည်းမိပါရဲ့။ မချိတဲ့ဒဏ်ရာကိုေတွးမိတိုင်း ဆီးကင်းေလာက် ေချွးသီးေချွးေပါက်ေတွက တန်ဆာကိုယ်ဝတ် စွတ်စွတ်ရွှဲလာမိတယ်။
ငါ့အြဖစ်က အေနာက်ေဆာင်ေတာ်က မိန်းမစိုးေတွနဲ့ ဘာမှမြခားေတာ့ဘူးကပဲ။ လူသူမေရာက်တဲ့ ဂူေကျာက်ေချာင်ေတွမှာပဲ သွားလို့ ပုန်းခိုရေကာင်းနိုးနိုး။ သည်လိုနဲ့ လူေတာသူေတာထဲ ဦးတည်ရာမဲ့ အစုန်အဆန် ေလလွင့်ရင်း သူတကာတို့ရဲ့ ေထွရာေလးပါး ေမာဟစိတ်ရိုင်းေတွကို မျှေဝမိြပန်တယ်။” သူ့စာကို အဆံုးသတ်ထားတာကေတာ့ “ေရးလက်စ စာတမ်းကေလး ဆံုးလုဆံုးခင်မှာမှ မေမျှာ်လင့်ပဲ ြကမ္မာဆိုးဝင်လာတဲ့အခါ ကိုယ့်အဖို့မှာက သည့်ထက်ဆိုးတဲ့လမ်းကို ေရွးစရာမရှိေတာ့ဘူးေလ။ ေနာက်ဆံုးေတာ့ စာတမ်းလည်း အဆံုးသတ်ခဲ့ပါြပီ။ ေနာင်လာေနာက်သားေတွ ဖတ်ရှုေလ့လာနိုင်ဖို့ ေတာင်ေတာ်ြမတ်အေပါ်မှာ ထွင်းထုလို့ ထားခဲ့ရေကာင်းနိုးေယာင် ထင်မိတယ်။
တေန့ေသာအခါ အဲသည်စာေတွကတဆင့် လူ့စိတ်လူ့မေနာအတွင်း တိုးလျှိုထွင်းေဖာက်လို့ စိတ်ကူးစိတ်သန်းေတွကို ချန်ထားရစ်နိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင်ြဖင့် အခုလို မေသမရှင် အြဖစ်ဆိုးမျိုး အခါေပါင်းတစ်ေသာင်း ြကံုရေစဦး ေနာင်တတဖန် ပူပန်စရာ မရှိနိုင်ေတာ့ပါဘူး …။” တဲ့။ ရှိဂျီလို့ေခါ်တဲ့ စီမာချန်ရဲ့စာအုပ်ထဲမှာ ဘီစီ၂၄၀၀ ေကျာ်ကစလို့ သူ့ကိုတရားစီရင်သူ ဘုရင်မင်းြမတ်လက်ထက်အထိ၊ မင်း၊ မိဖုရား၊ မူးမတ်၊ ပညာရှိ၊ တိုင်းသူြပည်သားတို့ရဲ့ အြဖစ်သနစ်စံုကို မှတ်တမ်းမှတ်ရာနဲ့ ေသေသချာချာ တင်ြပထားတာ စာလံုးေရ ငါးသိန်းေတာင်ေကျာ်ပါသတဲ့ (သန်းတစ်ဝက် လို့ဆိုတယ်)။
သူ့အေရးအသားကလည်း အသက်ဝင်လိုက်တာမှ ဝန်ြကီး၊ စစ်ဗိုလ်၊ ေြမရှင်၊ ြမို့စား၊ ကုန်သည်၊ ဆင်းရဲသားနဲ့ သူခိုးဓါးြပများပါမကျန် သဘင်သည်၊ သိုင်းသမား၊ စာေပပညာရှင်များေတာင် ပါသတဲ့။ ေနာက်ဆံုးေတာ့ သူ့ကို ဝူဧကရာဇ်ကိုယ်တိုင်က အကျဉ်းကလွှတ်ြပီး နန်းရင်းဝန်ခန့်ထားလိုက်ရတယ်။ အဲသည်ေနာက်လည်း စီမာက သမိုင်းမှတ်တမ်းကို ဆက်လက်ြပုစုေနေသးတာပဲတဲ့။ ဒါေပမယ့် သည်တစ်ခါေတာ့ အမှားမခံေတာ့ဘူး။ သူ့စာမူြကမ်းကို သူမေသမီ ဘယ်သူ့ကိုမှ မြပပဲ ေတာင်ေတာ်ြမတ်မှာ ြမှုတ်ထားခဲ့ြပီး ေြမးကေလး လက်ထဲကို မိတ္တူတစ်စံုေပးထားခဲ့သတဲ့။ ေနာက်အနှစ်ေလးဆယ်ြကာမှ စာအုပ်ထွက်လာတဲ့အခါ တရုတ်စာေပသမိုင်းမှာ ဖိန့်ဖိန့်တုန်သွားေအာင် ထင်ရှားလာခဲ့ြပီး ေနှာင်းေခတ်ပညာရှင်များ စံထားေလ့လာစရာ နမူနာတစ်ခုလည်း ြဖစ်ခဲ့သတဲ့။
စီမာချန်ဆိုတဲ့နံမည်ဟာလည်း တရုတ်ရာဇဝင်ပညာရှင်ေတွထဲမှာ အေကျာ်ြကားဆံုး လူသိအများဆံုးြဖစ်ခဲ့ြပီး သူ့ကိုြပစ်ဒဏ်စီရင်သူ ဘုရင်မင်းြမတ်ကိုေတာ့ ဘယ်သူမှ မမှတ်မိေတာ့ဘူးတဲ့။ စာေရးသူက စီမာချန်အေြကာင်းကို သူ့ဖိုးဖိုးဆီက ြကားခဲ့တုန်းက ရှစ်နှစ်သမီးသာ ရှိေသးတာမို့ သင်းကွပ်တယ်ဆိုတာ ဘာေြပာမှန်းေတာင် ေကာင်းေကာင်းမသိေသးပါဘူး။ ဒါေပမယ့် သူနားလည်လိုက်တာက ဘဝမှာ တခါတခါ မတရားမှုေတွကို တိုင်တည်အားကိုးစရာ မရှိ၊ ကယ်တင်ေစာင်မမယ့်သူနတ္ထိ၊ ကျဉ်တုပ်ခံဝံ့ မခံဝံ့ အြဖစ်ေတွေတာ့ သူသူကိုယ်ကိုယ် ရှိြကတယ်။ (ြကီးကျယ်လိုက်တဲ့ ရှစ်နှစ်သမီးေအ)။
သူကေတာ့ အဲသည်လိုြဖစ်လာရင် စာအုပ်ကေလးေတွထဲမှာ အာရံုနှစ်ထားလိုက်တဲ့အခါ နှိပ်စက်ေနတဲ့ေလာကြကီးထဲကေန စိတ်ကူးကမ္ဘာကေလးထဲေရာက်သွားေရာတဲ့။ မုန်းစရာေကာင်းတဲ့လူြကီးေတွကိုေတာ့ အေတွးကမ္ဘာထဲ ဘာလို့ေခါ်သွားရဦးမှာလဲ။ (နှိပ်စက်ရန်ရှာတဲ့ သူ့မိေထွးကို မုန်းသတဲ့)။ အဲသည်ကေလးအေတွးေတွဟာ သူ့ကို အခိုက်အတံ့ေတာ့ စိတ်သက်သာရာရေစတာ အမှန်ပဲတဲ့။ ကိုယ့်စကားနဲ့ကိုယ် ြပန်အနှက်ခံခဲ့ရတာကေလးလည်း ဘယ်ေမ့နိုင်ဦးမလဲ။ ၁၄ နှစ် သမီးတုန်းက သူ့အိမ်က သူ့ကိုေကျာင်းထွက်ြပီး အလုပ်လုပ်ရမယ်ဆိုေတာ့ ငိုကာယိုကာနဲ့ ဖိုးဖိုးဆီ စစ်ကူေတာင်းေတာ့လည်း အချည်းနှီးပါပဲ။ မိန်းကေလးဆိုတာ ေသစာရှင်စာတတ် ေတာ်ေရာေပါ့ တဲ့။ PhD ဘွဲ့ြကီးနဲ့မိန်းမကို ဘယ်လိုအိမ်မျိုးက ေချွးမေတာ်မှာမို့လဲ တဲ့။
ေရှ့ဆက်သင်ေနလည်း နွားသိုးကိုးေကာင် ေမွှးေြကာင်တစ်မျှင်ကျွတ်တာထက် ပိုအရာမထင်တဲ့ကိစ္စမို့ ေတာ် တန် တိတ်၊ ငါးေြကာ်ပန်းကန်ဖိတ် ဆိုြပီး ပွဲသိမ်းခံလိုက်ရသတဲ့။ ေမေမေလးဆံုးတဲ့အခါ ကိုကိုေလးက ေဟာင်ေကာင်မှာ ကျန််ရစ်တဲ့တိုက်ခန်းကေလးကို လာပါယူပါ လို့ေခါ်ေတာ့ သူက ကယ်လီဖိုးနီးယားမှာ ဆရာဝန်လုပ်ေနြပီမို့ စာနဲ့ေပနဲ့ ေဝးေနတာ ေတာ်ေတာ်ေတာင် ြကာပတဲ့။ လိုချင်တာေတွအကုန် လိုချင်တဲ့သူေတွယူလို့ ဖုန်အလိမ်းလိမ်းသာကျန်တဲ့အခန်းေလးထဲမှာ ငိုင်ေနတုန်း ဘီရိုအထပ်ကေလးထဲမှာ အမှတ်မထင်ေတွ့မိတာက စာအုပ်ေဟာင်းကေလးနှစ်အုပ်တဲ့။ တရုတ်ရိုးရာ စကားပံုများဆိုြပီး အဂင်္လိပ်လိုေရးထားတာက တစ်အုပ်။ ေနာက်တစ်အုပ်ကေတာ့ တရုတ်ဘာသာနဲ့ “ရှီဂျီ” ပါပဲ။
ပထမစာအုပ်ရဲ့ ပထမဆံုးစာမျက်နှာေထာင့်မှာ ြမင်လိုက်ရတာက ြမင်ရံုနဲ့မှတ်မိစရာ သူ့ေဖေဖရဲ့ လက်မှတ်ပါတဲ့။ ဒုတိယစာမျက်နှာမှာ စာေရးသူရဲ့ ရည်ညွှန်းချက်မှာေတာ့ ပံုနှိပ်စာလံုးနှင့် ေဖေဖသို့ အမှတ်ရစွာြဖင့် တဲ့။ စကားပံုကေလးေတွကို ဖတ်ရင်းဖတ်ရင်း အတိတ်ကို ြပန်ြပန်ေရာက်သွားလိုက်တာ ၁၉၆ဝတုန်းက ပံုနှပ်ထုတ်ေဝခဲ့ြပီး ဒုတိယအြကိမ်ထုတ်ေဝေတာ့ ၁၉၇၃ မှာတဲ့။ အယ်လ်ဇိုင်းမားေရာဂါက သူ့အေဖရဲ့မှတ်ဉာဏ်ေတွကို ဝါးမျိုမသွားခင်က ေရးခဲ့တာေပါ့။ စိတ်ထဲမှာေတာ့ သူ့ေဖေဖဟာ သူ့ကို ဆရာဝန်မလုပ်ပဲ စာေတွေရးပါလား လို့ ေြပာေနသလို ခံစားရသတဲ့။
“ရှီဂျီ” ကို လှန်လိုက်ေတာ့ စီမာချန်ြကီးကလည်း ေြပာြပန်တာပဲ။ စာမျက်နှာေတွထဲကေန အရှင်လတ်လတ်ြကီး ေဘးမှာရပ်ြပီး ေြပာေနသလိုကို ခံစားရပါတယ်တဲ့။ ဒီအခါမှာ သူ့ဘဝကို စာေရးဆရာအြဖစ်ပဲ ဆက်လက်ေလျှာက်လှမ်းေတာ့မယ် လို့ ယင်မာက ဆံုးြဖတ်လိုက်ပါသတဲ့။ တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် စီမာချန်ရဲ့ ေဟာသည်စာသားကေလးကိုလည်း ဖတ်မိေနပါသတဲ့။ “ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် အရှက်မရှိ သရက်ေစ့ လုပ်ြပီး မျက်နှာေြပာင်ေြပာင်နဲ့ အသက်ဆက်ရှင်သန်ဖို့ ေရွးချယ်မိတဲ့အေြကာင်းကေတာ့ ကိုယ့်အေဖကေပးခဲ့တဲ့ ကိုယ်လုပ်ရမယ့် တာဝန်ဝတ္တရားေတွ မြပီးမစီး အချည်းနှီးြဖစ်သွားမှာကို စိတ်ကူးနဲ့ေတာင် မေတွးရဲတဲ့အတွက်ေြကာင့်ပါပဲ။” တဲ့။
စာေရးသူရဲ့ စိတ်ကူးနဲ့အေတွးကေတာ့ ေနာက်ထပ်ြဖည့်စွက်စရာ မကျန်ေလာက်ေအာင်ကို ြပည့်စံုပါေပတယ်။ ဆက်ေတွးစရာ အေတွးစကေလးေတွကလည်း အများြကီးပဲ။ စာဖတ်သူေတွက ကိုယ့်ဘဝအေြကာင်းနဲ့တိုက်ဆိုင်တဲ့ ရှုေထာင့်ကေလးေတွကေန ေသေသချာချာ ေဝဖန်သံုးသပ်လို့ သမိုင်းကေန သင်ခန်းစာယူတတ်လာရင် မျိုးဆက်ကေပးတဲ့တာဝန်ေတွကို သိြမင်ခံစား သယ်ရွက်တတ်လာရင် သည်စာကိုဖတ်ရတာ နွားသိုးကိုးေကာင် ေမွှးေတာင်တစ်မျှင်ကျွတ်တာထက်ေတာ့ သာလိမ့်မေပါ့ေနာ်။